Αλέξανδρος Αγγελής

Σε αυτόν τον σκληρό κόσμο που ζούμε, όπου ακόμα και η υπερβολική αγάπη μπορεί να αποβεί καταστροφική, οφείλουμε να φροντίζουμε να έχουμε μέτρο σε ότι και αν κάνουμε. Κάποιοι συμπολίτες μας, έχοντας χάσει την αίσθηση του μέτρου, ισχυρίζονται ότι οι φασίστες δεν δικαιούνται να μιλάνε. Εάν βλέπαμε τα πράγματα επιφανειακά, με την λογική "καλό - κακό" και "άσπρο - μαύρο", άνετα θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε. Τι καλύτερο από το να μην έχουν λόγο σε μια κοινωνία οι φασίστες; Εάν όμως το κάναμε αυτό, τότε θα διατρέχαμε έναν τεράστιο κίνδυνο, κίνδυνο πολύ μεγαλύτερο από αυτόν που πάμε να αποφύγουμε. Διότι ποιος θα ορίσει ποιοι είναι οι φασίστες; Ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να φιμώνεται ο οποιοσδήποτε, απλώς αποκαλώντας τον φασίστα, ασχέτως εάν είναι ή όχι. Η Δημοκρατία μας, πολύ πιο σοφά σχεδιασμένη από όσο αντιλαμβάνονται κάποιοι, έχει αποφύγει αυτήν την επικίνδυνη παγίδα, δίνοντας ανεξαιρέτως σε όλους το δικαίωμα του λόγου. Ασφαλώς υπάρχει και το ηθικό πλεονέκτημα (εμεί

Ακούμε - σπανίως πια - την λέξη Ηθική και νομίζουμε ότι είναι μια θεωρητική πολυτέλεια. "Έλα μωρέ" θα σου πει ο νεοελληνάρας, καλές αυτές οι θεωρητικές ηθικολογίες αλλά έχουμε και σημαντικότερα προβλήματα. Είναι λογικό, σε μια εποχή που έχει κυριαρχήσει ο υλισμός και όλα μετριούνται σε ευρώ - ή δραχμές - οτιδήποτε πνευματικό θεωρείται από τον κόσμο κάτι σαν διακοσμητικό του σαλονιού (δηλαδή δεν χάλασε και τίποτα αν λείπει). Και όμως, υπάρχει μια πολύ πρακτική ανάγκη για ηθική. Και αυτό διότι ακόμα και η οικονομία - όπως και τα περισσότερα πράγματα - έχει άμεσες επιπτώσεις από το ηθικό επίπεδο μιας κοινωνίας. Εάν π.χ. υπήρχε περισσότερη ηθική τότε θα υπήρχε λιγότερη διαφθορά και νομίζω όλοι γνωρίζουν τι συνέπειες έχει η διαφθορά σε μια οικονομία. Αλλά πέραν αυτού του πολύ προφανούς παραδείγματος της οικονομίας, υπάρχουν και άλλες έμμεσες συνέπειες έλλειψης ηθικής στην καθημερινότητά μας. Ακόμα και η κοινωνική συνοχή, η κοινωνική αλληλεγγύη, και πολλές άλλες έννοιες είναι άρ

Διαπιστώνω καθημερινώς ότι η έννοια της ελευθερίας είναι παρεξηγημένη από την πλειοψηφία του κόσμου. Ο πολύς κόσμος, ιδίως η νεολαία, αντιλαμβάνονται την απόλυτη ελευθερία ως την δυνατότητα να κάνεις ότι θέλεις χωρίς κανέναν περιορισμό. Το ίδιο ισχύει και για την ελευθερία τόσο σε ατομικό επίπεδο (π.χ. ο άνθρωπος μέσα σε μια ομάδα) όσο και συλλογικό επίπεδο (π.χ. μια χώρα μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Ασφαλώς και απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρξει. Ο λόγος είναι απλός: γινόμενος μέρος μιας ομάδας, μικρής ή μεγάλης, αναγκαστικά εγκαταλείπεις κάποιες ελευθερίες σου. Για παράδειγμα ο πρωτόγονος άνθρωπος έπρεπε να σχηματίσει μικρές κοινωνίες για λόγους καθαρά πρακτικούς, συγκεκριμένα για λόγους επιβίωσης. Εντασσόμενος σε μια ομάδα ο άνθρωπος αναλάμβανε κάποιες υποχρεώσεις και συνεπώς εγκατέλειπε κάποιες από τις ελευθερίες του. Π.χ. Αν η ομάδα αποφάσιζε ότι πρέπει να φυλάνε εναλλάξ σκοπιές το βράδυ, τα μέλη της αποκτούσαν αυτομάτως την υποχρέωση να φυλάνε σκοπιά όταν ήταν η σειρά του

Αν κάτσεις να το σκεφτείς, είναι αστείο πώς άνθρωποι με τον ίδιο ακριβώς στόχο ακολουθούν τελείως διαφορετικές προσεγγίσεις. Πάρτε ως παράδειγμα τα εργασιακά. Όλοι μας θέλουμε τα ίδια πράγματα, δηλαδή να μην υπάρχει ανεργία, να δίνονται αξιοπρεπείς μισθοί, να γίνονται σεβαστά τα εργασιακά δικαιώματα, κλπ. Όμως υπάρχουν τελείως διαφορετικές προσεγγίσεις για τον τρόπο να τα αποκτήσουμε όλα αυτά. Για παράδειγμα έχω δύο φίλους, τον Νίκο και τον Γιώργο, που είναι νέα παιδιά, μορφωμένα, έξυπνα και ηθικά. Τα παιδιά αυτά πιστεύουν ότι το κράτος μπορεί να επιβάλει τους εργασιακούς στόχους που περιέγραψα παραπάνω. Καλώς ή κακώς όμως, ένα από τα πράγματα που μας διδάσκει συνεχώς αυτή η ζωή, είναι πως συνήθως η πράξη είναι πολύ διαφορετική από την θεωρία. Επιπλέον, δεν πρέπει να βλέπουμε τα πράγματα επιφανειακά όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα, αλλά να προσπαθούμε να καταλαβαίνουμε τους κανόνες λειτουργίας που διέπουν το κάθε πράγμα. Το να πεις "το κράτος να το επιβάλει το Χ" είναι η